Bergen en dalen ontmoeten elkaar niet - 2023 augustus

In de zomer van 2022 ontmoeten Eva Swennen en Nele Camerlynck elkaar. Eva is dan student aan LUCA school of arts en Nele Camerlynck is kunstenaar en kunstminnaar. Ze werken samen voor Kunstencentrum Ten Bogaerde en de expo Come Fly With Me van Panamarenko. Tussendoor geen collegiale smalltalk, want al snel voeren ze inzichtelijke conversaties over zichzelf en over kunst. Ze begrijpen elkaar en ontdekken dat ze werken aan dezelfde constructies: mentaal en creatief. Eva is jong, ambitieus en vastberaden. Ze heeft veel vóór zich. Nele is voorbij deze fase. Ze heeft al wat achter zich. Ze is bedachtzaam op zoek naar ruimte. Ze steunen elkaar, vullen elkaar aan en vinden een gemeenschappelijke energie.

Eén jaar later

Het is tien uur in de voormiddag. In galerij Welnis zijn nog geen bezoekers. Ik heb afgesproken met Nele en Eva en ben blij hun terug te zien, na exact een jaar. Aan de muur hangen 19 werken. In een horizontale vitrine ligt nog meer werk. De werken van beide kunstenaars wisselen af en omarmen elkaar in een elegant evenwicht. Ondertussen is Eva Swennen afgestudeerd. Ze is nu meester in de beeldende kunst. Eva: De geselecteerde werken maken deel uit van mijn academisch parcours van de laatste 4 jaar. Maar ik koos natuurlijk werken met een knipoog naar het werk van Nele. Ze hebben dus ook steeds een verhouding met locaties. Plaatsen met een ziel.

Traagheid van verlangen

In fotografie wordt een moment stilgelegd, een fractie van de eindeloos tikkende tijd. Eva’s werk doet dit niet. Of toch niet op een stereotype manier. Haar beeldende kunst is geen fotografie op zich. Het is veel breder en spraakzamer dan een simpele ‘klik’. Toch komt het tot stand met een analoge camera, wordt het belicht en ontwikkeld in een donkere kamer en kiest Eva om haar beelden te etsen met de fotopolymeertechniek.

Eva: Een beeld ontstaat bij mij uit een proces van verlangen. Dat gaat vooraf, door het vermogen om me ergens ‘in te voelen’. Het onbekende, het onvatbare, het toevallige maakt op voorhand deel uit van mijn geest. Het is al aanwezig. Ik ga dus niet echt op zoek naar een beeld, het beeld is deel van mezelf. Het beeld treft mij aan in een bepaalde staat. Dat wil ik vatten. Je zou het kunnen aanduiden met het woord serendipiteit. Voor mij gaat het ook over de traagheid van het verlangen.

Ik sta even stil bij een abstract werk van Eva. De textuur en de beige schemering van het papier geven het kunstwerk een nostalgisch toets. Het houten kader lijkt wel uit de jaren tachtig. Op het tweede gezicht zie ik pas dat het een rots is. Het is een besneeuwde bergtop omringd door mist. Wanneer ik nog dichter kijk, zie ik dat het een haarscherpe foto is. Ook dit is geen toeval, of is het dat wel? Het verbindt een soort drift met tederheid. Een berg beklimmen en de top overwinnen is een driftige daad. Dit wordt getemperd met een zacht hulsel van sneeuw en mist. Ik kijk naar Eva. Mijn gedacht: het is een zelfportret. Eva: Wanneer een kunstwerk af is, zoals het daar nu hangt en aan het publiek getoond wordt, is het opnieuw een vorm van verlangen. Maar verlangen in de betekenis van verlengen. Het verleden langer maken. Ze kijkt naar het werk dat ik hierboven beschrijf. Nu is dit een herinnering. Het is een onomkeerbare verbintenis met een gevoel. Het is een her-voelen. Voor mij is dit kunstwerk nooit af, het blijft beroeren.

Helende lijnen

Ondertussen vergaap ik mij aan een werk van Nele Camerlynck. Zij noemt haar selectie van kunstwerken voor deze expo ‘Landlijnen’. De benaming past perfect. Wie haar subtiele kunst zou bestempelen als ‘landschappen’ zou de verfijnde nuance van het werk oneer aandoen. De landlijnen zijn verstoord, geïrriteerd, beschreven, gekrast, de stilte is verscheurend.

Nele: in mijn werk vertaal ik de werkelijkheid van een bepaalde locatie naar lijnen. Die lijnen worden op een drager gezet. Die vind ik héél belangrijk en betekenisvol. Het papier dus. Ik verzamel papier van alle dikten en soorten uit oude drukkerijen. Kijk! Ook voor dit blad met informatie voor de bezoeker heb ik oud papier gebruikt. Het heeft een leven. Het ruikt naar het verleden en vertelt erover. Ik zorg ervoor dat het niet afgeschreven is en in de papiermand belandt. Ik reanimeer papier op die manier.

In de horizontale vitrine liggen ook kleinere werkjes van Nele. Ze hebben geen afzonderlijke titel, maar wel een opschrift: Elegance 300 gr/m² (140 Lbs), 100 % woodfree cellulose. Je merkt dat Nele heel wat grafische bagage draagt. Het werk is gelaagd. Enerzijds is het opgebouwd uit verschillende processen: verzamelen van oud papier, keuze van de drager, een locatie, omgezet in een eenvoudig lijnenspel, aangevuld met een soort kalligrafische verstoring. Anderzijds heeft het werk ook een diepere laag, een onderhuidse betekenis die de toeschouwer laat vermoeden. Je kijkt, interpreteert, je moet opnieuw kijken en projecteert jezelf en je gevoelens in het landschap, op het papier. Het is een ontdekkingsreis, een indruk. Nele: ik vertrek van een foto. Het stilgehouden landschap vat ik in een aantal lijnen. Die werkelijkheid, de natuur en haar breekbaarheid wil ik vasthouden, wil ik dragen en omlijnen. Maar zoals het hier aan de Belgische kust vaak gebeurt wordt de natuur verstoord. Beton komt in de plaats van zand. Het evenwicht wordt op het verkeerde been gezet. Toch wil ik het staande houden. Als danser glijd ik dan kalligrafisch verder in een schrift zonder taal. Met bister en Japanse penselen luister ik naar het evenwicht. Het zijn patronen waarin ik mezelf vind of verlies. Hoe neem ik plaats in deze wereld zonder te verstoren?

De kunst van Nele zit vol tegenstellingen. Toch zorgen haar werken voor evenwicht: spanning en ontspanning. Het is muziek. Het zijn vastgelegde dansbewegingen. Maar is die dans ooit af? Mijn aandacht wordt getrokken door de linkerbovenhoek van één van Nele’s werken. Er is een hoek af. Of beter: er is een scheurtje in het papier dat hersteld wordt met een stukje gele plakband. Het is de essentie van haar kunst. Nele is een heler. Ze biedt tegengewicht aan het destructieve karakter van de mensheid. In Landlijnen zien we een gevoelige manier om hiermee om te gaan. Een poging om het landschap te helen. Herstellingen, genezingen, hechtingen maar ook littekens, wild vlees en onrust, zijn het resultaat.

Synergie

De kunst van beide kunstenaars is in harmonie. Het is gedeelde energie. Het is synergie. Hun kunst zoekt dezelfde frequentie en vergroeit met elkaar. Beiden geven ze een antwoord op de oppervlakkigheid die door de filosoof Roland Barthes wordt gevat in volgende quote:

I cannot penetrate, cannot reach into the Photograph. I can only sweep it with my glance, like a smooth surface. / Ik kan niet doordringen, kan niet in de foto raken. Ik kan de foto alleen maar strelen met mijn blik, als een glad oppervlak.

Hun antwoord: het oppervlak is niet glad. Nele gebruikt betekenisvol papier, het korrelt, verkleurt, het leeft en spreekt. Als je het streelt met je ogen word je geprikkeld. Ook Eva werkt op uitzonderlijke dragers zoals kozo awagami papier of vilt. Hun verbeelding bestaat niet uit oppervlakkigheden waarin je niet kunt doordringen. Héél voorzichtig kun je doordringen in hun hermetisch innerlijk proces. Het is net het tegenovergestelde van oppervlakkigheid. Het is een invoelen, een persoonlijke taal, een eigen code, een inherentie. Ook voor de toeschouwer is dat zo. Een imaginaire wereld waarin je je eigen verhaal kan vinden.

Auteur: Niko Goffin, voor Arterie