Arte Belga in het Carmen Thyssen museum in Màlaga, Spanje - 2023 januari -

Arte Belga in Màlaga

Mijn moeder wordt 80. We zijn in Màlaga om dat te vieren. Op een terras soppen we churros in gesmolten chocolade. Een tandeloze zigeuner met ontstemde gitaar komt zingend langs. Zijn geweeklaag en rauwe stem zorgen voor tranen op haar wangen. We trakteren hem op een café solo. Twee mannen die elkaar omhelzen, drukte, drama, lawaai en vuiligheid maken het prentje af.

Manuel Barrón y Carillo, 1847, De Haven van Màlaga, Olie op doek, collectie Carmen Thyssen

Pablo Picasso werd hier geboren. Naast het Picassomuseum zijn er meerdere kunstmusea: het stadsmuseum, het Centre Pompidou en het Centro de Arte Contemporanio. Wij worden aangetrokken door de aankondigingen van de tentoonstelling ‘Arte Belga’ in het Carmen Thyssen Museum. Dus na het prentje met de gipsy wandelen we naar het museum van señora Thyssen, een voormalige miss Spanje.

De verzameling van Carmen Thyssen-Bornemisza bevindt zich in een statig stadspaleis in renaissancestijl. De collectie omvat werken van de 17de tot de 20ste eeuw. Wie van romantische schilderijen met zonovergoten taferelen houdt, is aan het goede adres. Dramatische clair-obscuurs tonen het Andalusische stads- en plattelandsleven. Een stierengevecht met uitgedoste matador, een landelijke idylle en een waterput, een trouwfeest met dronkenlappen en flamencodanseressen zijn de ingrediënten.

Angel Marìa Cortellini Hernandèz 1847 Francisco Montes “Paquiro” voor een stierengevecht. Het vaarwel van de stierenvechter. Olie op doek        

De presentatie is chronologisch. Kuierend door de 19de eeuw verlang ik naar industrialisatie. Toch lijkt het individualistisch modernisme de Spanjaarden vreemd. Ik merk wel een subtiele verandering in de behandeling van het licht en een marine met een zonsondergang die wordt beïnvloed door Les Fauves.    

Antonio Muñoz Degrain, circa 1905-1910 Zeezicht, Zich op de baai van Palma de Mallorca, Olie op doek                                                    

Vanaf 1900 zien we de Spaanse schilderkunst schitteren. Het is een revival van de ‘preciosistas’. Dit is een stroming die voorafgaat aan de barok waarin het kostbare wordt verheerlijkt. De neo-preciosistas uit de 20ste eeuw tonen opnieuw liefde voor het kostbare detail. Bloemen, spiegelingen en dure stoffen worden met grootse precisie weergegeven, hyper-realistisch eigenlijk! Is dit de Andalusische manier om te concurreren met de fotografie? Kleuren, schaduwen, contouren en reflecties worden herdacht, maar op het vlak van thematiek of de keuze van het onderwerp blijft de Spaanse plaat wat hangen. ‘Weinig moderns onder de Spaanse zon’, prevel ik, want ik mis moderne perspectieven en ontwrichte kaders, sterke individuele gevoelens van de kunstenaar, sociale thema’s, alledaagse onderwerpen, impressies en expressies.

 Ricardo Lopez Carera 1905 Pasgetrouwden Olie op doek

Gelukkig is er de expo Arte Belga! Op een tussenverdieping vind ik het eerste deel. Ze toont realisme dat zich ontwikkelt tot een modern landschap. Daarin zie je dat de Belgen wél al worden geïnspireerd door de maatschappelijke veranderingen in de 19de eeuw. Zo hangt er een marine van Louis Artan uit 1870 waarop de verf zo dik wordt opgestapeld dat het gemetseld is. Ook Isidoor Verheyden wrijft en wroet al met zijn borstels in de Ruwe Zee uit 1893. Constantin Meunier kiest al in 1872 voor realistisch sociaal engagement met de grauwe pasteltekening De Glebe. Het eerste deel van de expo is meteen raak! Boenk erop! De 19de-eeuwse storm van het modernisme weerspiegelt zich in de penseelstreken, de toets, de textuur en de keuze van de onderwerpen. Vergelijkend met de werken uit Spanje valt het op: deze kunst is een epicentrum van vernieuwing en experiment.

Isidore Verheyden, 1893, Ruwe Zee, Olie op doek

Op de vierde verdieping volgt het tweede deel van Arte Belga. We zien impressionisme en de uitlopers: een clusterbom van artistieke aspiraties tussen 1900 en 1940. De Spaanse bezoekers kijken met verbijstering naar de selectie Belgische meesters uit het Museum van Elsene. Met de Hooimijten uit 1889 van Willy Finch, opent de curator de ogen van de bezoeker. Het meesterwerk uit het luminisme toont meteen dat er in een land met weinig zon met licht wordt getoverd. Vervolgens komt ‘Vrouw leunend op haar elleboog’ van George Lemmen uit 1908 waarmee opnieuw keihard aan de boom wordt geschud! Geen heldentafereel met stieren, geen waterput met magnolia’s, maar een diepsentimentele benadering van een persoonlijk thema.

Georges Lemmen, 1908, Vrouw leunend op haar elleboog, Olie op doek

De expo brengt vervolgens een geconcentreerd verhaal van het turbulent en gevarieerd Belgisch kunstspectrum. Tot aan WO II zien we een kaleidoscoop van stijlen, filosofiën en reacties. Na Finch, Albert, Van Rysselberghe en Creten volgen meteen symbolisten als Khnopff, Rops en Spilliaert. Dan draai je je om en sta je voor de Belgische fauvisten en de expressionisten die dwepen met het kubisme. Rik Wouters, Louis Thévenet, Anto Carte en Gustave de Smet blazen je van je sokken met hun extreem uiteenlopende visies op kunst. De expo eindigt dan met werken van Belgische surrealisten. Delvaux en Magritte lokken bij de Spanjaarden menige ‘ooh’s en ‘aha’s’ uit. Als Belg vind ik de samenvatting wat te kort. Het is slechts een voorwoord bij een spannend epos in veel bedrijven. Ik ben echt verlekkerd en nu heb ik zin in meer!

Louis Thévenet, 1912, Na de mis, Olie op doek

Met de 70 werken uit het Museum van Elsene in Arte Belga wordt ‘snel’ getoond dat er in de noordelijke moderne kunst een overvloed is aan avant-gardistische zinnigheid! Mijn complimenten dus aan Claire Leblanc, curator en museumdirecteur van Elsene, die met deze expo ongetwijfeld heel wat in beweging zet bij de zuiderse kunstliefhebbers! De kans is groot dat er veel Spaanse toeristen een bezoek zullen brengen aan het Museum van Elsene en hopelijk ook aan onze andere prachtige collecties.

Arte Belga in het Carmen Thyssen Museum liep tot 5 maart 2023 in Màlaga, Spanje.

Auteur: Niko Goffin voor Arterie